Do czytania i do pracy
Recenzja książki „Opowiadania o ołówku” Pawła Iwanowskiego
Między bajką terapeutyczną, powiastką filozoficzną a narracją edukacyjną
Paweł Iwanowski w „Opowiadaniach o ołówku” zaprasza czytelników – głównie dzieci, ale i dorosłych – do świata codziennych, szkolnych przyborów, które zyskują głos, emocje i własne historie. Z pozoru proste opowiadania z szarym ołówkiem w roli głównej okazują się być wielowymiarową narracją, która łączy cechy bajki terapeutycznej, powiastki filozoficznej oraz opowieści edukacyjnej.
Bajka terapeutyczna – serce tej książki
Najbliżej „Opowiadaniom...” do bajki terapeutycznej – gatunku, który nie moralizuje, tylko pomaga dzieciom zrozumieć i przeżyć emocje. Każde opowiadanie zostało opatrzone pytaniami kierowanymi do dziecka oraz klarownym morałem, co doskonale wpisuje się w strukturę bajki terapeutycznej. Tematy takie jak poczucie bycia gorszym, smutek, zazdrość, odrzucenie, a także wartość współpracy i przyjaźni są obecne niemal w każdym rozdziale. Ołówek – szary, niepozorny i często niedoceniany – staje się metaforą każdego dziecka zmagającego się z niską samooceną czy brakiem akceptacji.
Opowiadania oferują bezpieczną przestrzeń do identyfikacji i przepracowania emocji. Czytelnik może utożsamić się z bohaterem, który doświadcza frustracji, samotności, ale także nadziei i akceptacji. To czyni tę książkę bardzo użytecznym narzędziem w edukacji i terapii dzieci.
Powiastka filozoficzna – prostota z głębią
Pod warstwą dziecięcej fabuły i personifikowanych kredek kryje się refleksja o wartościach: tożsamości, akceptacji inności, roli błędu i procesie tworzenia. W opowiadaniu „Mądry ołówek” poruszona zostaje kwestia niewidocznej, ale istotnej pracy. Ołówek nie pisze efektownie jak pióro, ale jego szkice stanowią fundament. Ta opowieść to mała lekcja pokory i uznania dla roli przygotowania i cichego wysiłku – to niemal egzystencjalna przypowieść o miejscu jednostki w społeczeństwie.
Takie powiastki filozoficzne, choć przystępne i zrozumiałe dla dzieci, niosą głębszy ładunek intelektualny również dla dorosłych. Są zaproszeniem do zatrzymania się i zastanowienia nad tym, co naprawdę znaczy „być potrzebnym”.
1. Tani ołówek
O uznaniu niewidocznej wartości
Opowiadanie pokazuje dramat istnienia na marginesie – szary ołówek, niepozorny i tani, nie ma odwagi się odezwać. Jego wartość zostaje dostrzeżona dopiero przez „twórcę”, który wie, że bez niego niczego nie narysuje. Filozoficznie to opowieść o godności każdego człowieka, bez względu na zewnętrzne atrybuty – rzeczywista wartość tkwi w funkcji, jaką pełnimy, a nie w pozorach.
2. Szary ołówek
O milczeniu i cierpliwej obecności
Tutaj pojawia się temat lekceważenia i społecznego wykluczenia. Szary ołówek nie odpowiada szyderstwom – nie z niskiej samooceny, lecz z mądrego dystansu. Gdy okazuje się najtrwalszy i najpraktyczniejszy, dziecko odkrywa jego niezastąpioną wartość. Przypowieść o cierpliwości i niezachwianej tożsamości.
3. Ołówek i gumka
O prawie do błędu
To opowieść o akceptacji procesu, w którym błąd nie jest porażką, lecz drogą do mistrzostwa. Ołówek i gumka stają się symbolem twórczej korekty. Filozoficznie: nie da się stworzyć czegoś pięknego bez prób i błędów – człowiek rozwija się przez powtarzanie, poprawianie i wybaczanie sobie niedoskonałości.
4. Ołówek kreślarski
O potrzebie precyzji i roli fundamentu
W świecie, który ceni spektakularność (kolory), ołówek pokazuje swoją wartość jako narzędzie struktury. Jego praca nie jest widoczna jak farby, ale bez niego nie powstanie solidny dom. Opowieść o funkcjonalnej mądrości, o znaczeniu niewidzialnych ról w zbiorowości.
5. Płaczący ołówek
O smutku, który może tworzyć
Melancholia ołówka wyraża smutek istnienia – szarość, zazdrość, brak barw. Ale to właśnie ten stan pozwala mu stworzyć najbardziej poruszający element obrazu – łzę. Filozoficzna przypowieść o tym, że cierpienie nie wyklucza sensu – może być źródłem prawdy i empatii.
6. Ołówek ma problem
O akcie wycofania i potrzebie wspólnoty
Gdy ołówek zamyka się w sobie, nie dlatego, że chce zniknąć – tylko nie wie, jak wrócić. Potrzeba innych, by zbudować most. Z pomocą przyrządów odnajduje sens we współpracy. Opowieść o wspólnocie, która podtrzymuje jednostkę w kryzysie.
7. Połamany ołówek
O kruchości i nowym przynależeniu
Złamanie oznacza dla ołówka „koniec”. Ale to właśnie połamani tworzą nowe wspólnoty – pudełko połamanych kredek staje się przestrzenią akceptacji. Refleksja nad cierpieniem fizycznym lub emocjonalnym i nad tym, że nowa tożsamość może zrodzić się z doświadczenia „bycia połamanym”.
8. Smutny ołówek
O niepytaniu, lecz przytuleniu
Nie zawsze trzeba wiedzieć, dlaczego ktoś cierpi – czasem wystarczy być, przytulić, dać bliskość. To filozofia obecności, a nie racjonalnego wyjaśniania. Ołówek odzyskuje nadzieję nie przez analizę, lecz przez miłość wspólnoty.
9. Mądry ołówek
O pracy, której nikt nie widzi
Pióro pisze to, co „mądre”, ale tylko dzięki notatkom ołówka. Niezauważona, wstępna praca staje się fundamentem. To refleksja o społecznym podziale ról, o tym, że ktoś musi przygotować grunt, aby ktoś inny mógł błyszczeć.
10. Twardy ołówek
O sile wytrwałości
Kredki zużywają się szybko – błyszczą, ale krótko. Ołówek trwa. Nie ma barw, ale jego trwałość to zaleta. Opowieść o sile charakteru, odporności i cichej, konsekwentnej pracy, która nie rzuca się w oczy, ale umożliwia trwałe efekty.
11. Przyjaciółka ołówka
O inności i uznaniu
Nowa, różowa kredka zostaje wyśmiana – „nie istniejesz”, mówią inne. To historia o zaprzeczeniu tożsamości i konieczności walidacji. Ołówek, który zna smak niedocenienia, akceptuje ją bezwarunkowo. Przypowieść o afirmacji bycia „innym”.
12. Kolorowy ołówek
O tym, co jest w środku
Kiedy kredki tracą swoje kolorowe powłoki, przeżywają kryzys tożsamości. Ale ołówek przypomina: to, co najważniejsze, jest wewnątrz. Tę filozoficzną przypowieść można odczytać jako komentarz do kultury nadmiernego przywiązania do wyglądu – prawdziwa wartość nie znika, nawet jeśli zmienia się opakowanie.
Narracja edukacyjna – z myślą o wychowawcy
Książka została napisana przez doradcę metodycznego, co wyraźnie widać w jej konstrukcji i założeniach dydaktycznych. Każde opowiadanie kończy się zestawem pytań i morałem, co czyni ją gotowym narzędziem edukacyjnym. Może być wykorzystywana na lekcjach wychowawczych, zajęciach wspierających rozwój emocjonalny, w biblioterapii czy spotkaniach z pedagogiem.
Narracja, choć osadzona w fikcyjnej rzeczywistości animowanych przyborów, jest jasno podporządkowana celowi wychowawczemu. Autor nie tylko snuje opowieść, ale konsekwentnie prowadzi dziecko do zrozumienia sytuacji, refleksji nad sobą i wyciągnięcia wniosków. To sprawia, że książka ma charakter bardzo praktyczny – jest nie tylko do czytania, ale i do pracy.
Podsumowanie
„Opowiadania o ołówku” to przykład wyjątkowego splotu literatury dziecięcej z elementami terapii, filozofii i dydaktyki. Choć najbliżej im do bajki terapeutycznej – zarówno pod względem struktury, jak i celu – nie sposób pominąć głębokiego wymiaru filozoficznego oraz funkcji edukacyjnej. To książka, która nie tylko opowiada, ale też pomaga. Pomaga zrozumieć, przeżyć, zaakceptować i... narysować siebie na nowo.
„Opowiadania o ołówku” to zbiór dwunastu krótkich historii, w których tytułowy ołówek i jego towarzysze – kredki, gumka, linijka, cyrkiel – stają się bohaterami refleksyjnych opowieści. Każda historia porusza istotne tematy emocjonalne i społeczne: od poczucia bycia gorszym, przez kryzys tożsamości, aż po siłę przyjaźni i współpracy.
Autorem książki jest Paweł Iwanowski – doradca metodyczny z Ełku, specjalizujący się w kreatywnych i niekonwencjonalnych metodach nauczania. W swoich opowiadaniach łączy dydaktykę z filozoficzną głębią i subtelną terapią przez opowieść. Wspierająca narracja i proste, ale celne morały sprawiają, że książka świetnie sprawdza się zarówno w pracy wychowawczej, jak i terapeutycznej.
Lektura została wzbogacona o płytę CD z nagraniem wszystkich opowiadań, które z wyjątkową wrażliwością i dykcją interpretuje Katarzyna Kamińska – głos przyjazny dzieciom, a jednocześnie pełen emocjonalnego wyrazu.
Całość ilustrowana przez Emilię Sulewską-Tabak, której rysunki dodają książce ciepła, koloru i delikatnego humoru. Ilustracje nie tylko uatrakcyjniają treść, ale pomagają młodszym czytelnikom lepiej zrozumieć emocje bohaterów i sytuacje opisywane w tekstach. Na płycie ilustracje są animowane.
Krzysztof Piłat
